Landschap gevormd door boeren, rietsnijders, botenbouwers en vissers

In de Kop van Overijssel zijn duurzame ambachten nauw verweven met het landschap. Eeuwenlang is het landschap gevormd door boeren, rietsnijders, verveners, botenbouwers en vissers.

Tegenwoordig worden er nog een aantal ambachtelijke beroepen beoefend die dit gebied nog steeds kenmerken. Rietsnijders zorgen dat de waterrijke gebieden van de Weerribben en de Wieden niet dichtgroeien en dat de rietcultuur blijft bestaan. Tegelijkertijd leveren de rietsnijders de grondstof voor een natuurlijke, duurzame dakbedekking. De beroepsvissers dragen actief bij aan het behoud van een gezonde visstand. Daarnaast kunnen de vissers een onderscheidende rol spelen in de regionale voedselketen. Punterbouwers bouwen al eeuwenlang houten platbodems en punters die heel geschikt zijn voor beroeps- en recreatiegebruik in de kwetsbare natuurgebieden van Nationaal Park Weerribben-Wieden.

'Rietdekken is echt een ambacht'

Harry en Mirjan Tiel Groenestege uit Steenwijkerwold lieten dit jaar hun rieten dak dekken. Harry: 'Normaal doen we veel zelf, maar dit is echt een ambacht. We hebben wel zelf het oude dak eraf gehaald en geholpen. Rietdekker Marc Bakker heeft het dak wat ons betreft prachtig neergelegd.'

Harry en Mirjan vinden het heel normaal om riet uit het eigen gebied te gebruiken. Ze kregen er een mooie subsidie voor van de provincie Overijssel. Dat was een goede stimulans. Mirjan: 'Maar anders hadden we het ook gedaan. Dit riet hoort bij het gebied en dus bij onze boerderij. En het is het beste riet!'

Volgens Harry is dit de eerste keer dat zo’n groot deel van het dak is gedekt. Hij kan zich niet herinneren dat dit eerder is gedaan. Mirjan en hij hebben de boerderij van zijn ouders overgenomen. En als het goed is blijft de boerderij in de familie: hun zoon wil op termijn de boerderij graag overnemen. 

Houten punter is iconisch beeld

De houten punter is een iconisch beeld binnen het cultureel erfgoed in Steenwijkerland. Het is van oudsher een belangrijk vervoermiddel in de grachten, kanalen en meren die zo karakteristiek zijn voor het Nationaal Park Weerribben -Wieden. In de visie op recreatie en toerisme die de gemeenteraad heeft vastgesteld, is er voor gekozen om aandacht te geven aan cultureel erfgoed. En daar maakt de houten punter onderdeel van uit. We zien de laatste jaren dat de authentieke houten punter uit beeld verdwijnt. In vroegere jaren waren er talloze kleine punterwerfjes waar deze karakteristieke bootjes werden gebouwd. De punter was voor het dagelijks leven onmisbaar en veel eigen inwoners beschikten er over. Toeristen die ons gebied bezoeken komen de punter nauwelijks meer tegen. Er zijn nog twee punterwerven in Giethoorn die het ambacht beoefenen om de boten te bouwen, maar deze kennis dreigt te verdwijnen. Dat willen we niet. De punter moet weer herkenbaar zijn in het gebied en we willen graag dat toeristen deze authentieke ervaring kunnen meemaken.

Subsidieregeling houten punters (1 december 2020 - 2025)

Met de subsidie willen we bereiken dat er weer meer houten punters worden gebouwd, zodat de kennis van het punterbouwen behouden blijft. En dat eigen inwoners en toeristen kunnen varen in een houten punter. Daarom hebben we sinds 1 december 2020 een subsidieregeling opengesteld, waarmee u een subsidie kunt krijgen van € 5000 voor de aankoop van een nieuwe authentieke houten punter bij een punterwerf in Steenwijkerland. Met het beschikbare budget kunnen in de jaren 2020-2025 subsidies worden toegekend voor 40 nieuwe punters.

Jan en Jeroen Schreurs zijn lekker bezig op hun punterwerf in Giethoorn. De punterbouwers profiteren van de subsidie van 5.000 euro die inwoners krijgen wanneer ze een authentieke punter laten bouwen. Ze maken inmiddels de 4e punter dit jaar. Jan: 'Zo loopt het lekker door. Het liefst ben ik hier de hele dag mee bezig. Dit is weer een hele andere punter dan die we eerder maakten. Deze is slank en lijkt meer op een gondel. We passen de punter aan op de wensen van de klant. Deze misstaat vast niet in Venetië.' Jeroen: 'Als we 4 punters per jaar bouwen, dan zijn wij tevreden. Daarnaast hebben we nog allemaal andere opdrachten, zoals onderhoud, maar we gaan een dezer dagen ook aan de slag met het maken van een nieuwe rondvaartboot.'

Vis en andere streekproducten uit De Wieden

Visser en rietteler Stefan Lok uit Belt-Schutsloot heeft samen met vissers Jan Piek en Wout van de Belt het merk Wiedenvis op de markt gebracht. Stefan: 'Het loopt lekker. Zowel horeca als particulieren weten ons te vinden. De horeca is vooral aan het experimenteren met rivierkreeft, daar is veel belangstelling voor.' En dat is mooi, want de rivierkreeft komt oorspronkelijk niet in de Weerribben-Wieden voor. Het is een exoot en een bedreiging voor oevers. De kreeft graaft daar graag in en zorgt daarmee voor onstabiele oevers. Het is dus goed dat de vissers de kreeft vangen en verkopen. 

Stefan krijgt ook veel vragen over de paling: is die niet bedreigd met uitsterven? Stefan: 'Wij vissen al meer dan 100 jaar op deze bedreigde diersoort. We zorgen dat er voldoende aanwas is, door jonge aal uit te zetten in het water. We vangen ongeveer 30% daarvan als ze volwassen zijn. Zodat de rest kans heeft om te overleven. Zo blijft de palingstand op orde.' Hij wil ook dat mensen meer kennis krijgen van vis. 'Neem bijvoorbeeld snoekbaars, mensen willen dit het hele jaar eten, maar hier kunnen wij alleen in de herfst en de winter op vissen. Omdat de snoekbaars het hele jaar in de winkels ligt, weten mensen niet dat vis, net zoals groente, een eigen seizoen heeft.'

Stefan werkt ook mee aan een digitaal platform waar bezoekers de adressen kunnen vinden van streekproducten in de regio. Het is een initiatief van Fred Postma uit Blokzijl, die zo de streekproducten bekend wil maken onder de bezoekers. Stefan: 'We hopen dat bezoekers via dit platform bijvoorbeeld een fietstocht in het gebied maken en tijdens het fietsen zich op verschillende plekken te goed kunnen doen aan lekkere streekproducten'. Samen met de Stichting Weerribben-Wieden en de gemeente Steenwijkerland is aan het platform gewerkt.

Hier groeien daken

Riet uit deze streek groeit en wordt geoogst (gesneden) in het prachtige Nationaal Park Weerribben-Wieden, het grootste laagveenmoeras van Noordwest-Europa. In dit gebied vol slootjes, vaarten en plassen groeit het riet overal.

In de herfst en winter zijn de rietsnijders druk met snijden, verwerken en bundelen. Daarmee spelen ze ook een belangrijke rol in natuurbeheer. Riet uit Nationaal Park Weerribben-Wieden wordt al honderden jaren gebruikt als dakbedekking. Vroeger vaak op boerderijen, maar vandaag steeds vaker ook op moderne gebouwen. En ook niet alleen meer op het dak.

Wat dit riet uniek maakt is de manier waarop het wordt geteeld. Lokaal, met respect voor de natuur en volgens strikte normen.

Meer informatie vindt u op de website Hier groeien daken, een initiatief van onder andere de gemeente Steenwijkerland.