Van bonen en keurnoten: de geschiedenis van de gemeenteraadsverkiezingen

De hedendaagse gemeenteraadsverkiezingen maken deel uit van een lange traditie, langer dan die van bijvoorbeeld de Tweede Kamer.

Toen in de Middeleeuwen de steden groeiden, werd het doelmatig besturen van de stedelijke gemeenschappen ook steeds belangrijker. Daarom werden er stadsbesturen ingesteld, die jaarlijks gekozen werden. Het stadsbestuur, ook wel magistraat genoemd, bestond meestal uit een aantal schepenen (een soort wethouders) en tot de zeventiende eeuw ook uit 'raden' (de afgetreden schepenen van het jaar daarvoor, die een adviserende functie hadden).

De schepenen werden gekozen door slechts twaalf burgers van de stad! De - door aanwijzing - uitverkoren burgers werden ontboden op het gemeentehuis, waarna er geloot werd wie er daadwerkelijk mocht stemmen. Uit een zak werden bonen gegrabbeld. Wie een zwarte boon trok, kon naar huis. De andere zes (de zogeheten 'keurnoten') werden beëdigd en mochten de schepenen kiezen. Na de verkiezing werd een klokje geluid, dat aan het raadhuis hing. Elke maand bekleedden twee schepenen het ambt van burgemeester. De één hield zich meer bezig met de financiële zaken, en de ander meer met juridische aangelegenheden. 

Electieboek van Burgemeesteren en Gemeentelieden der Heerlijkheid Cuinre

In dit  'Electieboek van Burgemeesteren en Gemeentelieden der Heerlijkheid Cuinre' werd opgetekend wie in de zeventiende en achttiende eeuw gekozen werd tot lid van het stadsbestuur. Dat dit systeem weinig democratisch was, behoeft geen verdere toelichting. Bij belangrijke gebeurtenissen werden soms meer burgers samengeroepen, maar dan nog ging het alleen om de mannelijke inwoners die het burgerrecht door betaling verworven hadden.  

In 1814, na de Franse tijd, kreeg de gemeenteraad de samenstelling en bevoegdheden die ons bekender in de oren klinken. De gemeenteraad werd gekozen door de (mannelijke) inwoners van de gemeente. De leden van de raad kozen uit hun midden twee wethouders, die vervolgens samen met de burgemeester het dagelijks bestuur van de gemeente gingen vormen. De burgemeester werd voor zes jaar door de Kroon benoemd. In 2004 werd ingevoerd dat wethouders niet tegelijk raadslid mogen zijn.  

In de loop der tijd zijn de gemeenteraadsverkiezingen dus van een elitaire aangelegenheid een zaak van en voor iedereen geworden. 

De gemeenteraad van Blokzijl omstreeks 1920

De gemeenteraad van Blokzijl omstreeks 1920.  Boven:Weijs (aannemer), Aarts( zeilmaker), Loos (houthandelaar),Vries (werknemer firma Loos). Beneden: Room (kapper), Prins (gemeentesecretaris), Bulten (burgemeester), Haan (werknemer Loos).